Ο Ιησούς στην οθόνη (και η «κατάρα» του)*
Του Ακη Καπράνου
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 22 Απριλίου 2011
«Ύποπτα» ατυχήµατα, ασθένειες, τραυµατισµοί, καριέρες στον κατήφορο. Ο ρόλος του Θεανθρώπου σπάνια υπήρξε «τυχερός» για τους ηθοποιούς που τον ερµήνευσαν στη µικρή και τη µεγάλη οθόνη
Η Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία δεν είδε µε καλό µάτι το σινεµά – αντιθέτως το «στόλισε» ως αιρετικό λίγο µετά την προβολή της πρώτης ταινίας των αδελφών Λιµιέρ. Και, για να είµαι ειλικρινής, δεν νοµίζω ότι το έκανε από ενστικτώδη συντηρητισµό: η Εκκλησία είδε πολύ νωρίς πως το σινεµά ήταν ικανό να αποτελέσει από µόνο του ένα ιδιότυπο «θρήσκευµα». Είχε, δηλαδή, απόλυτο δίκιο! Ξάφνου, εφευρίσκεται ο όρος «σταρ» – οι πρωταγωνιστές του βωβού κινηµατογράφου (που σαρώνει) βρίσκονται, έστω σηµειολογικά, στους ουρανούς. Και το Χόλιγουντ γίνεται ο νέος τόπος προσκυνήµατος, αφού ως τέτοιος λατρεύεται από εκατοµµύρια ανθρώπους που ελπίζουν σε µια θέση στον κινηµατογραφικό ήλιο. Οµως και η ίδια η Εβδοµη Τέχνη γνώριζε πως για να κατακτήσει πραγµατικά τον κόσµο χρειαζόταν και τη σιωπηλή στήριξη του κλήρου. Ετσι, άρχισαν να στήνονται οι πρώτες ταινίες θρησκευτικού περιεχοµένου (ο πρώτος Χριστός στο σινεµά εµφανίζεται το 1897!). Σινεµά άλλωστε σηµαίνει (και) θέαµα: η Βίβλος προσφέρεται – και δεν χρειάζεται να δώσεις δεκάρα για πνευµατικά δικαιώµατα. Και αν η τελευταία παρατήρηση σας µοιάζει µε ύβρι, πιθανότατα δεν είστε µόνος: λίγοι ηθοποιοί ενσάρκωσαν τον Ιησού στη µεγάλη (και µικρή) οθόνη, βγάζοντάς την καθαρή. Ισως Κ ά π ο ι ο ς να ενοχλήθηκε. Ορίστε µερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγµατα.
Τζιμ Καβιζελ
Ταινία: «Τα Πάθη Του Χριστού» (2004), του Μελ Γκίµπσον
Το να σε χτυπήσει µία φορά κεραυνός είναι ατυχία, συµφωνούµε. ∆εύτερη όµως;Γίνεται να παίξεις τον Χριστό τόσο άσχηµα ώστε να εκνευρίσεις ακόµα και τον ίδιο; Αυτή τη δικαιολογία σκαρφίστηκε πάντως ο – προφανώς αστειευόµενος – πρωταγωνιστής της ιδιόµορφης, αυστηρώς καθολικής, παραγωγής του Γκίµπσον που, µαζί µε τον κεντρικό της ήρωα, ανασταίνει νεκρές γλώσσες (οι ηθοποιοί µιλούν Ρωµαϊκά και Αραµαϊκά) και νεκρά κινηµατογραφικά είδη: σκεφτείτε πως σε µια εποχή κατά την οποία το θρησκευτικό έπος θεωρούνταν «νεκρό» εµπορικά, το φιλµ γνώρισε σαρωτική επιτυχία και σήµερα αποτελεί την πιο πετυχηµένη ανεξάρτητη – και µάλιστα, µη αγγλόφωνη – παραγωγή όλων των εποχών, µε εισπράξεις που ξεπερνούν τα εξακόσια εκατοµµύρια δολάρια. Παρ' όλα αυτά, λέτε ο Τζιµ Καβίζελ (ο οποίος, µεταξύ των άλλων, έβγαλε τον ώµο του στον σταυρό και υπέφερε από υποθερµία και πνευµονία κατά τη διάρκεια των γυρισµάτων) να είχε δίκιο;
ΡΌΜΠΕΡΤ παόυελ
Ταινία - σειρά: «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» (1977), του Φράνκο Τζεφιρέλι
Ο Χριστόςπολλώνγενεών, ο πιοπιστός στα συγγράµµατα, από τονπιο ταλαντούχο, µα και αφοσιωµένο πιστό της Καθολικής Εκκλησίας, τον Φράνκο Τζεφιρέλι που επέλεξε τον Πάουελ για τα όµορφα γαλανά του µάτια – τα οποία και, κατ' εντολήν του σκηνοθέτη, σπανίως ανοιγόκλεινε. Ο Πάουελ ζει σήµερα στην Αγγλία, κάνοντας εκφωνήσεις στη ραδιοφωνική συχνότητα του BBC4, γιατί η κινηµατογραφική καριέρα του ουδέποτε ευδοκίµησε: ο ρόλος του Ιησού τού την κατέστρεψε γιατί, πολύ απλά, κανένας παραγωγός δεν µπορούσε να τον φανταστεί σε κάποιον διαφορετικό ρόλο.
Ταινία: «Τα Πάθη Του Χριστού» (2004), του Μελ Γκίµπσον
Το να σε χτυπήσει µία φορά κεραυνός είναι ατυχία, συµφωνούµε. ∆εύτερη όµως;Γίνεται να παίξεις τον Χριστό τόσο άσχηµα ώστε να εκνευρίσεις ακόµα και τον ίδιο; Αυτή τη δικαιολογία σκαρφίστηκε πάντως ο – προφανώς αστειευόµενος – πρωταγωνιστής της ιδιόµορφης, αυστηρώς καθολικής, παραγωγής του Γκίµπσον που, µαζί µε τον κεντρικό της ήρωα, ανασταίνει νεκρές γλώσσες (οι ηθοποιοί µιλούν Ρωµαϊκά και Αραµαϊκά) και νεκρά κινηµατογραφικά είδη: σκεφτείτε πως σε µια εποχή κατά την οποία το θρησκευτικό έπος θεωρούνταν «νεκρό» εµπορικά, το φιλµ γνώρισε σαρωτική επιτυχία και σήµερα αποτελεί την πιο πετυχηµένη ανεξάρτητη – και µάλιστα, µη αγγλόφωνη – παραγωγή όλων των εποχών, µε εισπράξεις που ξεπερνούν τα εξακόσια εκατοµµύρια δολάρια. Παρ' όλα αυτά, λέτε ο Τζιµ Καβίζελ (ο οποίος, µεταξύ των άλλων, έβγαλε τον ώµο του στον σταυρό και υπέφερε από υποθερµία και πνευµονία κατά τη διάρκεια των γυρισµάτων) να είχε δίκιο;
ΡΌΜΠΕΡΤ παόυελ
Ταινία - σειρά: «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» (1977), του Φράνκο Τζεφιρέλι
Ο Χριστόςπολλώνγενεών, ο πιοπιστός στα συγγράµµατα, από τονπιο ταλαντούχο, µα και αφοσιωµένο πιστό της Καθολικής Εκκλησίας, τον Φράνκο Τζεφιρέλι που επέλεξε τον Πάουελ για τα όµορφα γαλανά του µάτια – τα οποία και, κατ' εντολήν του σκηνοθέτη, σπανίως ανοιγόκλεινε. Ο Πάουελ ζει σήµερα στην Αγγλία, κάνοντας εκφωνήσεις στη ραδιοφωνική συχνότητα του BBC4, γιατί η κινηµατογραφική καριέρα του ουδέποτε ευδοκίµησε: ο ρόλος του Ιησού τού την κατέστρεψε γιατί, πολύ απλά, κανένας παραγωγός δεν µπορούσε να τον φανταστεί σε κάποιον διαφορετικό ρόλο.
αλέξης ΓΚΌΛΦΗΣ
Σειρά: «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (1975), του Βασίλη Γεωργιάδη
ΟπωςκαιµετονΡόµπερτ Πάουελ, έτσι και µε τον Γκόλφη: η καριέρα του πήρετην κάτω βόλτα µετάτην ολοκλήρωση της σειράς, αφού δεν µπορούσε να βρει δουλειά – δηλαδή ρόλο. ∆υστυχώς, το τέλος του ήταν τραγικό. Τον Αύγουστο του
2007 το πτώµα ενός άστεγου µεταφέρεται από την Πλατεία Κολιάτσουστο νεκροτοµείο, όπου και θα παραµείνει για δύο ολόκληρους µήνες. Κανείς δεν βρίσκεται να αναγνωρίσει τον χαρισµατικό ηθοποιό που πριν από τρεις δεκαετίες µάγευε το τηλεοπτικό κοινό.Μαξ Φον ΣΊΝΤΟΦ
Η φωτεινή εξαίρεση. Εδώ ο Μαξ Φον Σίντοφ δίνει µία από τις πιο πολυσύνθετες ερµηνείες της καριέρας του ως Χριστός. Ενας Χριστός εγκρατής και παράξενα απόκοσµος. Λίγα χρόνια µετά, στο σετ του «Εξορκιστή», ο σκηνοθέτης Γουίλιαµ Φρίτκιν συζητά τον οµώνυµορόλο µε τον Σίντοφ και ο τελευταίος του αποκαλύπτει πως δεν πιστεύει στον ∆ιάβολο. «Μα, πώςέπαιξες τονΧριστό;»τον ρωτά ο σκηνοθέτης. «Νεαρέ µου, τον έπαιξα ως άντρα, όχι ωςΘεό» απαντά ο σουηδός πρωταγωνιστής. Ισως και γι' αυτό να τη γλίτωσε – η καριέρα του δεν εξέπνευσε ποτέ!
Κλοντ Χίτερ
Ταινία: «Μπεν Χουρ» (1959), του Γουίλιαµ Γουάιλερ
Οι παραγωγοί του «Μπεν Χουρ» είχαν να αντιµετωπίσουν ένα µεγάλο πρόβληµα: ποιος ηθοποιός θα µπορούσε να φανεί πειστικός; Πώς ο θεατής θα µπορούσε να πειστεί πως, ναι, αυτός ο Χριστός θα µπορούσε να υποβάλει ακόµα και τον Τσάρλτον Ιστον; Η λύση βρίσκεται στο πρόσωπο του Κλοντ Χίτερ, ηθοποιού σε σαπουνόπερες, απόφαση που η παραγωγή «προµοτάρει» µε εντυπωσιακά δελτία Τύπου. Λογαριάζουν όµως χωρίςτον σκηνοθέτη Γουίλιαµ Γουάιλερ που θα αποφασίσει να φιλµάρει µόνο το πίσω µέρος του κεφαλιού του!
ΤΖΕΦΡΊ Χαντερ
Ταινία: «Ο Βασιλεύς των Βασιλέων» (1961), του Νίκολας Ρέι
Γνωστός κυρίως από τη συµµετοχή του σε κλασικά γουέστερν (ανάµεσά τους και «Η αιχµάλωτη της ερήµου» του Τζον Φορντ), ο Τζέφρι Χάντερ θα αναγκαστεί να γυρίσει τη σκηνή της σταύρωσης δύοφορές. Ο λόγος; Το... τριχωτό τουστήθος που θα ενοχλήσει το κοινό µιας δοκιµαστικής προβολής. Η ταινία θα γνωρίσει επιτυχία, η καριέρα του ίδιου όµως ανεξήγητα (;) θα πάρει την κατιούσα. Θα ακολουθήσουν εµφανίσεις στην τηλεόραση και σε φτηνιάρικες ιταλικές παραγωγές µέχρι τον αιφνίδιο θάνατό του, το 1969, σε ηλικία 42 ετών. Ενα εγκεφαλικό επεισόδιο θα προκαλέσει την πτώση του και τον θανάσιµο τραυµατισµό του από αιχµηρό αντικείµενο. Το κεφάλι του θα σπάσει και µια µέρα αργότερα θα πεθάνει από εγκεφαλική αιµορραγία. Τροµακτικό, έτσι;
ΓΟΥΊΛΕΜ ΝΤΑΦΟΕ
Ταινία: «Ο τελευταίος πειρασµός» (1988), του Μάρτιν Σκορσέζε
Θεάνθρωπος: σύνθετη λέξη από το Θεός και το Ανθρωπος, καλό είναι οι πιστοί να µην το ξεχνούν. Ο δε Χριστός του Νίκου Καζαντζάκη συγκρούεται διαρκώς µε τηνατελή ανθρώπινη φύση τουκαι, υπερνικώντας την, γίνεται ένας Μεσσίας µε τον οποίο µπορεί να ταυτιστεί και ο πλέον «αµαρτωλός» – λογικό να γοητεύσει τον Μάρτιν Σκορσέζε που θαεπιλέξει για τον πρώτο ρόλο τον σπουδαίο Γουίλεµ Νταφόε. ∆υστυχώς, µια ξαφνική αλλεργία θα τον αφήσει τυφλό απότο ένα µάτι κατά τη διάρκεια του µεγαλύτερου µέρους των γυρισµάτων. Ακόµη χειρότερα, κανείς δεν θα προσέξει την ερµηνεία του: οι σκοταδιστικού τύπου – και εντελώς αντιχριστιανικές – αντιδράσεις σε Αµερική και Ευρώπη θα κυριαρχήσουν. Στη χώρα µας, κινηµατογράφοι θα πυρποληθούν και θεατέςθα κακοποιηθούν από τους πιστούς µιας θρησκείας που κήρυξε την
αδελφοσύνη όσο λίγες.
*: Τα στιγμιότυπα είναι από τις δύο πιο σημαντικές, κατά τη γνώμη μου, ταινίες που έγιναν για τον Χριστό, το "Jesus Christ Superstar" και "Ο τελευταίος πειρασμός" ("The Last Temptation of Christ"). Αναζητήστε τις στα βιντεοκλαμπ γιατί δεν τις προβάλλουν στην τηλεόραση.
