· 1973 : Μια σπίθα φως σ’ ένα σκοτάδι που φάνταζε παντοτινό…
1. Γενικά :
Πότε : 1967 – 1974.
Βρισκόμαστε στον 6ο χρόνο μιας δικτατορίας που επιβλήθηκε στην πατρίδα μας με την αμερικανική υποστήριξη κυρίως για δύο λόγους· α) για να εμποδίσει τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής που είχε αρχίσει δειλά να συμβαίνει μετά το 1964 – με τη μεγάλη νίκη του κόμματος του Γ. Παπανδρέου, παππού του σημερινού πρωθυπουργού και β) να επιβάλει στην Κύπρο ένα φιλικό προς τους Αγγλο – αμερικανούς καθεστώς που θα εξυπηρετούσε τα στρατηγικά τους σχέδια στη Μέση Ανατολή.
Αντίπαλοι :
Από τη μια μεριά, ομάδα στρατιωτικών αξιωματικών (χούντα) που κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία στις 21 Απριλίου 1967 υπό την καθοδήγηση του Γεωργίου Παπαδόπουλου, και από την άλλη, όλοι οι πολιτικοί του κοινοβουλευτισμού που λειτουργούσε προβληματικά στη χώρα μας μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1945) και το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου (1949).
ΜΠΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΟΙ ΟΧΤΡΟΙ
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
τις πόρτες σπάσαν οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε στις γειτονιές
την πρώτη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
αδέρφια πήραν οι οχτροί
κι εμείς κοιτούσαμε τις κοπελιές
την άλλη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
φωτιά μας ρίξαν οι οχτροί
κι εμείς φωνάζαμε στα σκοτεινά
την τρίτη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
σπαθιά κρατούσαν οι οχτροί
κι εμείς τα πήραμε για φυλαχτά
την άλλη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
μοιράσαν δώρα οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε σαν τα παιδιά
την πέμπτη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
κρατούσαν δίκιο οι οχτροί
κι εμείς φωνάζαμε ζήτω και γεια
σαν κάθε μέρα
ΜΠΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΟΙ ΟΧΤΡΟΙ
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Στίχοι: Γιώργος Σκούρτης
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
τις πόρτες σπάσαν οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε στις γειτονιές
την πρώτη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
αδέρφια πήραν οι οχτροί
κι εμείς κοιτούσαμε τις κοπελιές
την άλλη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
φωτιά μας ρίξαν οι οχτροί
κι εμείς φωνάζαμε στα σκοτεινά
την τρίτη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
σπαθιά κρατούσαν οι οχτροί
κι εμείς τα πήραμε για φυλαχτά
την άλλη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
μοιράσαν δώρα οι οχτροί
κι εμείς γελούσαμε σαν τα παιδιά
την πέμπτη μέρα
Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί
κρατούσαν δίκιο οι οχτροί
κι εμείς φωνάζαμε ζήτω και γεια
σαν κάθε μέρα
Αφορμή και αίτια της εξέγερσης:
Η αφορμή : Όπως όλα τα φασιστικά και δικτατορικά καθεστώτα, έτσι και η δικτατορία του ’67 απαγόρευσε τη λειτουργία των κομμάτων, περιόρισε την ελευθερία του Τύπου, επέβαλε λογοκρισία στους καλλιτέχνες, απαγόρευσε τον συνδικαλισμό, βασάνισε, φυλάκισε και εξόρισε τους πολιτικούς που αντέδρασαν στον αυταρχισμό των δικτατόρων.
Τον Φεβρουάριο του 1973 οι φοιτητές της Νομικής Σχολής της Αθήνας εξεγείρονται διεκδικώντας να εκλέγουν τους αντιπροσώπους της δικής τους επιλογής στους συλλόγους τους. Η χούντα αντίθετα επεδίωξε να επιβάλει το διορισμό αρεστών σ’ αυτήν φοιτητικών αντιπροσώπων. Οι φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της σχολής, η αστυνομία κατέλυσε το πανεπιστημιακό άσυλο, συνέλαβε αρκετούς φοιτητές τους οποίους και στράτευσε υποχρεωτικά διακόπτοντας τις αναβολές των σπουδών τους.
Το καλοκαίρι του 1973 η χούντα, πιεζόμενη από τα γεγονότα της Νομικής, αποφασίζει να περάσει από τη στρατιωτική της μορφή σε μια μορφή ελεγχόμενης από τους στρατιωτικούς δημοκρατίας. Αμνηστεύει πολιτικούς της αντιπάλους που αποφυλακίζονται, επιτρέπει την ίδρυση κομμάτων (πλην του κομμουνιστικού, φυσικά) αποσύρει ορισμένες απαγορεύσεις και λογοκρισίες (μετά από 6 χρόνια ακούγονται ελεύθερα τραγούδια του Μ.Θεοδωράκη και άλλων συνθετών), ξεκινά να συζητάει με παλιούς πολιτικούς για να βρουν μαζί τον τρόπο που θα γίνουν δεκτά τα σχέδιά της.
Αέρας ελευθερίας φαίνεται να πνέει για πρώτη φορά μετά από 6 χρόνια γελοίας και φρικαλέας διακυβέρνησης, αλλά οι περισσότεροι, στοιχειωδώς δημοκρατικά σκεπτόμενοι, πολιτικοί και πολίτες συνειδητοποιούν ότι δημοκρατία με όρους και με το σταγονόμετρο δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Δημοκρατία με διορισμένους και όχι εκλεγμένους εκπροσώπους δεν μπορεί να είναι δημοκρατία.
Έτσι, οι φοιτητές των σχολών του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου της Αθήνας από τις 14 Νοεμβρίου 1973, ημέρα Τετάρτη, αποφασίζουν να κλειστούν στο Πολυτεχνείο – κτίριο της οδού Πατησίων – και από εκεί να διεκδικήσουν ανόθευτο το δικαίωμα να εκλέγουν τους εκπροσώπους τους, καθώς και να απαιτήσουν την επίλυση των σπουδαστικών τους προβλημάτων.
Επί 3 ημέρες το κέντρο της Αθήνας συγκεντρώνει χιλιάδες κόσμου που συμπαραστέκεται στους φοιτητές και γρήγορα γίνεται συνείδηση σε όλους ότι κανένα επιμέρους κοινωνικό πρόβλημα (σπουδαστικό στην προκειμένη περίπτωση) δεν μπορεί να λυθεί, αν δεν λυθεί το πολιτικό πρόβλημα της χώρας, αν, δηλαδή, δεν φύγει αυτή η κυβέρνηση και δεν εκλεγεί μια κυβέρνηση με ελεύθερες και γνήσιες εκλογές.
Η στρατιωτική χούντα φυσικά και δεν μπορεί να αποδεχτεί τη λαϊκή απαίτηση (αλλιώς τι δικτατορία θα ήτανε;) και καταφεύγει στο συνηθισμένο μέσο που έχουν τα αυταρχικά καθεστώτα, τη βία. Το τανκς που θα γκρεμίσει την πύλη του Πολυτεχνείου θα γκρεμίσει και τα όνειρα των νέων που πίστεψαν ότι μπορούσαν να έχουν λόγο για το μέλλον τους και για το μέλλον της πατρίδας τους.
Σαράντα με πενήντα ήσαν οι νεκροί από την εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 (από επίσημα στοιχεία), ενώ μια δεύτερη ομάδα στρατιωτικών υπό τον δικτάτορα Δημήτριο Ιωαννίδη ανέλαβε την εξουσία και ολοκλήρωσε το έργο μιας καταστροφικής επταετίας (1967 – 1974) με την προδοσία της Κύπρου που ακόμη πληρώνει. Κάτω από το βάρος αυτής της προδοσίας που έφερε την Τουρκία να κατέχει έως και σήμερα το 40% του εδάφους της Κύπρου, τον Ιούλιο του 1974, η χούντα παραδίδει την εξουσία στους πολιτικούς μπας και περισώσουν ό,τι μπορεί να περισωθεί. Αυτή η αλλαγή από την χούντα στη δημοκρατία είναι η Μεταπολίτευση (24 Ιουλίου 1974) που συνήθως ακούμε να αναφέρεται στις επετείους των γεγονότων του Πολυτεχνείου.
Τα βαθύτερα αίτια της δικτατορίας και της εξέγερσης.
Η λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1945) δεν βρήκε το λαό μας αδελφωμένο και χαρούμενο, όπως θα ήταν φυσικό αφού είχε ταχθεί με το μέρος των νικητών. Αντίθετα, το τέλος του πολέμου ήταν η αρχή ενός αιματηρού Εμφυλίου Πολέμου, που είχε ήδη αρχίσει ακόμα από την περίοδο της αντίστασης και που κράτησε από το 1944 μέχρι το τέλος του 1949! Ενώ δηλαδή οι άλλοι λαοί της Ευρώπης, νικητές και ηττημένοι, ανασυγκροτούνταν και ανασυγκροτούσαν και τις χώρες τους, εδώ οι Έλληνες διχάζονταν, στρέφονταν εναντίον αλλήλων και συνέχιζαν να καταστρέφουν τον τόπο τους σαν να ήταν εχθρική δύναμη σε εχθρική χώρα!
Τα αίτια αυτής της εμφύλιας σύγκρουσης ήταν α) η σκληρότητα της δικτατορίας Μεταξά απέναντι στους πολιτικούς της αντιπάλους, ιδιαίτερα τους κομμουνιστές. β) η προδοτική παράδοση φυλακισμένων πολιτικών αντιπάλων στους Γερμανο-ιταλούς κατακτητές γ) η φυγή και η εγκατάλειψη του λαού που δοκιμαζόταν στην Κατοχή από τους περισσότερους πολιτικούς που κυβερνούσαν τα προηγούμενα χρόνια. δ) η παρουσία και η οργάνωση της αντίστασης στους κατακτητές κυρίως από τους κομμουνιστές και τους πολιτικούς αριστερών κομμάτων και οργανώσεων. ε) η φανερά προδοτική στάση και συνεργασία με τον κατακτητή των περισσότερων στελεχών της δικτατορίας Μεταξά στην Κατοχή. στ) η απαίτηση των προδοτών και των απόντων πολιτικών να καθορίσουν την πορεία της χώρας μετά τον πόλεμο. ζ) η επιλογή των Αγγλο-αμερικανών να συνεργαστούν με τους όλους αυτούς τους καιροσκόπους και προδότες πολιτικούς για να επιβάλλουν ένα μεταπολεμικό καθεστώς που θα έχει αποκλείσει τους κομμουνιστές και τις συγγενείς τους δυνάμεις από την πολιτική ζωή του τόπου. η) η δίκαιη αξίωση αυτών που «σήκωσαν» το βάρος της αντίστασης (κομμουνιστών και των συνεργατών τους) να καθορίσουν τη μοίρα του λαού και του τόπου και θ) η αφέλειά τους να ελπίζουν πρώτα ότι οι Αγγλο-αμερικανοί θα σέβονταν την αξίωσή τους και στη συνέχεια να ελπίζουν σε βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση, σύμμαχο στον πόλεμο και αντίπαλο στην ειρήνη των Αγγλο-αμερικανών.
Ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε στα επόμενα πέντε χρόνια – έγινε σε 2 φάσεις, α’ εμφύλιος: Δεκέμβρης 1944-Γενάρης 1945, τα λεγόμενα «Δεκεμβριανά», γύρω απ’ την Αθήνα και β’ εμφύλιος: 1946-1949, σε όλη την Κεντρική και Βόρεια κυρίως Ελλάδα – που στοίχισε, επίσημα, 40.000 ακόμη νεκρούς, ανεπίσημα δε 160.000. Επιπλέον χιλιάδες άνθρωποι, συμπατριώτες μας, έχασαν τα σπίτια τους, ενώ γύρω στις 100.000, ηττημένοι του εμφυλίου, αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα μας και να εγκατασταθούν ως πολιτικοί πρόσφυγες στις τότε σοσιαλιστικές χώρες της Ανατ. Ευρώπης.
Η σπουδαιότερη συνέπεια όμως του εμφυλίου πολέμου ήταν ότι μετά τον πόλεμο στη χώρα μας για 30 περίπου χρόνια λειτούργησε μια κολοβή δημοκρατία με αποκλεισμένους όχι μόνο εκείνους που έδρασαν ή συμμάχησαν με τις ηττημένες αριστερές δυνάμεις του εμφυλίου, αλλά και εκείνους που σκέφτονταν και διατύπωναν τη γνώμη ότι όλα αυτά πρέπει να ξεχαστούν και ενωμένοι όλοι να εργαστούν για ένα κοινό και ευτυχισμένο μέλλον. Από το 1950 μέχρι το 1967, ενώ η δημοκρατία τυπικά λειτουργούσε, το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν εκτός νόμου, οι κομμουνιστές γέμιζαν τις φυλακές και τους τόπους εξορίας – αν δεν εκτελούνταν για εσχάτη προδοσία, οι έστω και στο ελάχιστο συμπαθούντες ήσαν αποκλεισμένοι από τις θέσεις εργασίας στο κράτος, η λογοκρισία στην εκπαίδευση και στην τέχνη έβαζε περιορισμούς στη σκέψη και την έκφραση και ο στρατός πάντα ήταν σε ετοιμότητα για να επέμβει αν γίνονταν να έρθει στην εξουσία (με εκλογές, εννοείται) κάποια κυβέρνηση που θα αντιμετώπιζε με πιο φιλελεύθερο πνεύμα την άδικη και αντιδημοκρατική αυτή κατάσταση.
Μια τέτοια κυβέρνηση ήταν και η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου που κέρδισε τις εκλογές του 1963 και 1964 και φαινόταν ότι η χώρα, έστω και δειλά, έμπαινε σε μια πιο δημοκρατική τροχιά. Ταυτόχρονα η παρουσία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Κύπρο, που αντιστεκόταν στα στρατηγικά σχέδια των Αμερικανών στην περιοχή, δημιουργούσε τις ελπίδες ότι και στο εσωτερικό της αλλά και στο εθνικό της πρόβλημα η χώρα θα κατάφερνε να «περπατήσει» αυτόνομη και ανεξάρτητη στον μεταπολεμικό κόσμο. Αυτές τις ελπίδες ήρθε να γκρεμίσει η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 επιβάλλοντας ένα φρικαλέα γελοίο καθεστώς που τις συνέπειές του σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής (εθνικό ζήτημα, οικονομικό, εκπαιδευτικό, περιβαλλοντικό, κλπ.) ακόμα και σήμερα πληρώνουμε.
* Συνοπτικό Χρονολόγιο της Μεταπολεμικής μας Ιστορίας *
12 Οκτωβρίου 1944: Απελευθέρωση της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα.
Δεκέμβρης 1944 – Γενάρης 1945: Α’ εμφύλιος πόλεμος στην Αθήνα, τα «Δεκεμβριανά».
1946 – 1949: Β’ εμφύλιος πόλεμος στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα.
1949 – 1967: Η «κολοβή» δημοκρατία.
1967 – 1974: Η δικτατορία της 21ης Απριλίου.
Φεβρουάριος 1973: εξέγερση των φοιτητών στη
Νομική Σχολή της Αθήνας
Νοέμβριος 1973, (14-17): εξέγερση των φοιτητών
στο Πολυτεχνείο.
Νοέμβριος 1973, (23 -24): νέα χούντα υπό τον δι
κτάτορα Ιωαννίδη.
Ιούλιος 1974, (15): Πραξικόπημα της χούντας
στην Κύπρο, απόπειρα δολο-
φονίας και ανατροπή του αρ-
χιεπισκόπου Μακαρίου.
Ιούλιος 1974, (20): Οι Τούρκοι στην Κύπρο.
Ιούλιος 1974, (24): Μεταπολίτευση. Η δημοκρατία
επανέρχεται στην Ελλάδα.
Αύγουστος 1974: Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το
40% του εδάφους της Κύπρου.
και το κατέχουν μέχρι σήμερα.
ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΦΕΕ
Μουσική - στίχοι : Διονύσης Σαββόπουλος
Η πλατεία ήταν γεμάτη
με το νόημα που ΄χει κάτι
απ΄ τις φωτιές
στις γωνίες και τους δρόμους
από συντρόφους οικοδόμους
φοιτητές
και συ έφεγγες στη μέση όλου του κόσμου
κι ήσουν φως μου
κατακόκκινη νιφάδα σε γιορτή
σε γιορτή που δεν ξανάδα
στη ζωή μου τη σκυφτή.
Η πλατεία ήτανε άδεια
και τρελός απ΄ τα σημάδια
σα σκυλί
με συνθήματα σχισμένα
σ΄ έναν έρωτα για σένα
έχω χυθεί.
Στ΄ αμφιθέατρο σε ψάχνω στους διαδρόμους
και τους δρόμους
και ζητώ πληροφορίες και υλικό
να φωτίσω τις αιτίες
που μ΄ αφήνουνε μισό.
Η πλατεία είναι γεμάτη
κι απ΄ το πρόσωπό σου κάτι
έχει σωθεί
στον αγώνα του συντρόφου
στην αγωνία αυτού του τόπου
για ζωή
στα παιδιά και στους εργάτες στους πολίτες
στους οπλίτες
στα πλακάτ και τη σκανδάλη που χτυπά
η συγκέντρωση ανάβει
κι όλα είναι συνειδητά
