Μια Σκιαθίτισσα μανούλα θα μπορούσε να νανουρίζει το παιδί της με τούτο το νανούρισμα;
Το κορίτσι που παίζει σαντούρι και τραγουδάει εδώ, κουβαλώντας μυστηριωδώς αρχέγονες μνήμες, είναι η Αρετή Κετιμέ.
Το τραγούδι που ακολουθεί, τραγουδισμένο σε "φυσικές" συνθήκες, με την παρακίνηση της Δόμνας Σαμίου, που εδώ και 40 χρόνια τουλάχιστον συλλέγει απ' όλη την Ελλάδα τραγούδια, είναι από τη Σκιάθο. Φανταστείτε τους ήρωες από το Χριστό στο Κάστρο. Θα μπορούσαν να το τραγουδούν; Και πού, σε ποιο σημείο του έργου μας;
Στίχοι: Βασίλης Ρώτας
Μουσική: Γιάννης Σπανός
Πρώτη εκτέλεση: Καίτη Χωματά
Άλλες ερμηνείες: Γιώργος Μαρίνος
Δώδεκα αγόρια του σχολειού κι η Χριστινιώ μια τάξη μη βρέξει και μη στάξει Τ' αγόρια τ' ορκιστήκανε στην παλικαροσύνη να κλέψουν τη Χριστήνη
Βαρκούλαν αρματώνουνε με σταυρωτό πανάκι Χριστίνα, Χριστινάκι Έμπα καλή στη βάρκα μας, να πάμε και να 'ρθούμε τραγούδι που θα πούμε Τ' αστέρια τρεμουλιάζουνε στου Ζέφυρου το χάδι το όμορφο του το βράδυ Σπαρμένο χρυσολούλουδα το πέλαγο λιβάδι το όμορφο του το βράδυ
Το Χριστινάκι τραγουδά, της βάρκας κυβερνήτης γλυκιά που είν' η φωνή της Και λέει τραγούδι του έρωτα και για τον πόθο λέει για το φιλί που καίει
Γέλια τραγούδια σώπασαν, τ' αγόρια συμπαλεύουν μοχτούν, φιλί γυρεύουν Κανείς δεν είναι στο κουπί, κανείς και στο τιμόνι λαχτάρα που τούς ζώνει
Κι η βάρκα η ποθοπλάνταχτη πάει στων νερών τα βάθη
με του έρωτα τα πάθη
Δεν κλαίω τα δώδεκα παιδιά, τους νιους, τους μαθητάδες
τις δώδεκα μανάδες
Μόν' κλαίω τα μάτια τα γλαρά, το λυγερό κορμάκι
τ' αγρίμι το ελαφάκι
Που ήτανε δώδεκα χρονών, παρθένα Παναγιά μου
κι έλαμπε η γειτονιά μου
ΘΡΗΣΚΕΙΑ : Αυτό που δεν μπορεί μόνος να φτιάξει ο άνθρωπος, το φτιάνει ο θεός. Αλλά τους θεούς ποιος τους φτιάνει ; Ασημάκης Πανσέληνος (1903-1984) (από το «Σημειωματάριο»)
Αρχίζουμε τις σημειώσεις για τις θρησκείες του κόσμου μας με ερώτηση... Είναι εύκολο να της δώσουμε μια πειστική απάντηση; Ψάχνοντας να ορίσουμε τι είναι θρησκείαπέφτουμε σε ορισμούς σαν κι αυτούς : θρησκεία είναι η πίστη του α νθ ρ ώ π ο υ σε μια υπερφυσική δύναμη, σε έναν ή πολλούς θεούς, αλλά και το σύνολο των πεποιθήσεων, δοξασιών*, βιωμάτων, αρχών συμπεριφοράς που έχουν σχέση με το Άγιο, το Ιερό και το Υπερβατικό και επηρεάζουν την α ν θ ρ ώ π ι ν η ύπαρξη και τις α ν θ ρ ώ π ι ν ε ς κοινωνίες. Άρα, η θρησκεία είναι δημιούργημα του Α ν θ ρ ώ π ο υ στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τα πιο βαθιά ερωτήματα και προβλήματα της ζωής του!
Μιλάμε για «θρησκεία», όταν συναντάμε τα εξής στοιχεία: α) οι πιστοί είναι βέβαιοι ότι υπάρχει κάποια ανώτερη υπερφυσική δύναμη που τους κυβερνά β) εκφράζουν αυτή τη «βεβαιότητα» μεδιάφορες λατρευτικές εκδηλώσεις (π.χ. προσευχή, θυσία, λατρεία κλπ.) γ)συναισθάνονται ότι εξαρτώνται από κάτι το Άγιο και θέλουν να συμμορφώνονται στις εντολές του και δ) συμμετέχουν και συσπειρώνονται σε μια κοινότητα πίστης.
Τις θρησκείες μπορούμε να τις διακρίνουμε σε ομάδες ανάλογα με ορισμένα κριτήρια : Α) την έκταση της επιρροής τους, δηλαδή πόσους και τι ανθρώπινους πληθυσμούς επηρεάζουν : α. φυλετικές θρησκείες (πρωτόγονοι λαοί) β.εθνικές θρησκείες (π.χ. των Αιγυπτίων, των αρχαίων Ελλήνων, των Ρωμαίων, των Κινέζων, των Ιαπώνων κλπ.)
γ.παγκόσμιες (Βουδισμός, Ιουδαϊσμός, Ισλάμ, Χριστιανισμός) Β) την κεντρική τους ιδέα, την βασική τους πίστη :α.παγκόσμια αρμονία του κόσμου (Βουδισμός, Ινδουισμός, Κομφουκιανισμός, Ταοϊσμός) β.ιστορική αποκάλυψη του Θεού (Ιουδαϊσμός, Ισλαμισμός, Χριστιανισμός) και Γ) «αντικείμενο» ή το σπουδαιότερο ενδιαφέρον μιας θρησκείας :
α.η φύση και η κοινωνία (πολυθεϊστικές και φυσικοπολιτιστικές θρησκείες, όπως οι θρησκείες της Μεσοποταμίας, της Ελλάδας, εννοείται των αρχαίων προγόνων μας – σήμερα ο Σιντοϊσμός της Ιαπωνίας) β.με αντικείμενο τον έξω από το συνηθισμένο κόσμο της φύσης και της κοινωνίας (Βουδισμός, Ινδουισμός) και γ.με αντικείμενο συγχρόνως και στον αισθητό και στον μη αισθητό κόσμο (Ιουδαϊσμός, Ισλάμ, Χριστιανισμός).
Για να σκεφτούμε μια άλλη κουβέντα του συγγραφέα της προμετωπίδας : «Δεν είναι να θαυμάζει κανείς τόσο τους θεούς που φτιάνει ο άνθρωπος, όσο την αξιοσύνη του να φτιάνει θεούς» (αξιοσύνη = ικανότητα). Πώς την καταλαβαίνετε αυτή την κουβέντα; Τι σκέψεις σας δημιουργεί;
Ξέρουμε από το μάθημα της ιστορίας ότι οι πρόγονοί μας πίστευαν και λάτρευαν τους δ ώ δ ε κ α θεούς του Ολύμπου. Η θρησκεία, ωστόσο, των αρχαίων Ελλήνων δεν ήταν η μοναδική θρησκεία στον κόσμο που είχε περισσότερους από έναν θεούς για να πιστεύει και να λατρεύει το ανθρώπινο γένος. Λαοί σύγχρονοι με τους αρχαίους μας προγόνους, μεταγενέστεροι, αλλά και σύγχρονοι με εμάς – σε κάποιες γωνιές του κόσμου – πίστευαν και πιστεύουν σε πολλούς θεούς. Ο πολυθεϊσμός χαρακτηρίζει όλες ουσιαστικά τις θρησκείες που εμφανίστηκαν στη Γη εκτός από τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό και τον Ισλαμισμό, που χαρακτηρίζονται από τον μονοθεϊσμό, την πίστη δηλαδή σε έναν Θεό.
Ορισμένες φορές οι πολλοί θεοί μιας πολυθεϊστικής θρησκείας υπακούουν σε έ ν α ν ανώτερο θεό – δημιουργό (ινδουισμός), ή υπηρετούν έ ν α ν ανώτερο σκοπό, μ ί α κατάσταση ή έ ν α ν λυτρωτή (βουδισμός)· σε άλλες περιπτώσεις υπακούουν σε έ ν α ν κυρίαρχο θεό, αλλά όχι ανώτερο (όπως ο Δίας στην αρχαία ελληνική θρησκεία). Σε ορισμένες πολυθεϊστικές θρησκείες περιλαμβάνεται και η πίστη σε δ α ί μ ο ν ε ς ή φ α ν τ ά σ μ α τ α – αγαθές ή και κακές δυνάμεις που διαφέρουν από τους θεούς, καθώς είναι ανώνυμες και με ασαφές νόημα. Γενικά, πάντως, οι περισσότερες πολυθεϊστικές θρησκείες αναγνωρίζουν την ανωτερότητα ενός θεού χωρίς να αρνούνται ότι υπάρχουν και άλλοι θεοί, που στις λεγόμενες πρωτόγονες θρησκείες, αναφέρονται ως «πνεύματα» - anima, animaeστα λατινικά.
Έτσι φτάνουμε στον ανιμισμό που χαρακτηρίζει αυτές τις θρησκείες, αφού «εμψυχώνουν», δίνουν ψυχή (anima σημαίνει και ψυχή) στις φυσικές δυνάμεις και στα φυσικά αντικείμενα που, τέλος, λατρεύονται σαν θεότητες. Αυτές τις θεότητες μπορούμε να τις διακρίνουμε σε θεότητες του ουρανού, της ατμόσφαιρας και της γης. Οι ουράνιοι θεοί είναι φυσικά ανώτεροι και γίνονται ακόμα πιο ισχυροί όταν παίρνουν ρόλους θεών της ατμόσφαιρας, π.χ. όταν ο Δίας χρησιμοποιεί τον κεραυνό, ή όταν με ι ε ρ ό γ ά μ ο ενώνουν τις δυνάμεις τους με θεούς της γης (Σίβα και Σάκτι στην Ινδία, Ουρανός και Γαία στην Ελλάδα).
Ο ή λ ι ο ς, κυρίαρχος ουράνιος θεός, παντοδύναμος και παντογνώστης, εξασφαλίζει φως και θερμότητα, τροφή, γονιμότητα και δημιουργία και για όλα αυτά οι γεωργικές και οι κυνηγετικές κοινωνίες του αναγνωρίζουν την πρωτοκαθεδρία. Αλλά και η μητέρα Γ η δίνει ζωή στα φυτά και στα ζώα, ενώ γήινοι τόποι (βουνά – Όλυμπος στην Ελλάδα, ποτάμια – Γάγγης στην Ινδία, ποτάμια του Κάτω Κόσμου, οι Δελφοί – «ο ομφαλός της Γης») έχουν ιερή σημασία. Η θ ά λ α σ σ α επίσης προσφέρει θεούς και θεές στους αρχαίους πολιτισμούς.
Δ έ ν τ ρ α και φ υ τ ά για πολλές πρωτόγονες θρησκείες περιέχουν πνεύματα, ενώ σημαντικοί θεοί συνδέονται με φυτά που καλλιεργούνται, όπως το καλαμπόκι στην Κεντρική Αμερική και το αμπέλι στις περιοχές της Μεσογείου. Εδώ ας σκεφτούμε τον Διόνυσο, σημαντικό θεό των αρχαίων Ελλήνων, θεό της έκστασης που χαρίζει το κρασί, από τα πιο σημαντικά στοιχεία πίστης και αφοσίωσης στον κλασικό 5ο π.Χ. αιώνα.
Θεϊκές δυνάμεις όμως θεωρούνται και είδη ή μορφές ζ ώ ω ν, είτε γιατί συνδέθηκαν με τη γέννηση ή την επιβίωση πολιτισμών, είτε γιατί έχουν κάποιες ιδιότητες στην εμφάνισή τους ή στη συμπεριφορά τους. Το φίδι και ο πίθηκος στην Ινδία είναι τέτοια χαρακτηριστικά ζώα που οδήγησαν τους παλιούς ανθρώπους αυτής της περιοχής σε λατρευτικές τελετές που είχαν έντονο ζ ω ο μ ο ρ φ ι κ ό ή θ η ρ ι ο μ ο ρ φ ι κ ό χαρακτήρα. Ο ζωομορφισμός ή ο θηριομορφισμός* είναι πανάρχαιο πρότυπο για πολλούς αρχαίους λαούς των άλλων – εκτός της Ευρώπης – ηπείρων. Καθώς, όμως, η αντίληψη του ανθρώπου εξελίχθηκε με την άμεση σχέση του με το περιβάλλον, ήταν φυσικό να πλάσει υπερφυσικά όντα με α ν
θ ρ ώ π ι ν η μορφή. Ο ανθρωπομορφισμός* εκδηλώνεται ιδιαίτερα στην ελληνική παράδοση, όπου οι θεοί στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια είναι σαφώς ανθρώπινοι στα πάθη και τις σκέψεις τους. Τον ανθρωπομορφισμό βοήθησε και η παράσταση των θεών στην τέχνη, καθώς ένα άγαλμα δεν παρασταίνει μόνο έναν θεό, αλλά είναι κι ένας τόπος όπου ζει, παρουσιάζεται και επηρεάζει τους πιστούς του. Κάπως έτσι δεν αντιμετωπίζουμε και τις εικόνες στις εκκλησιές μας σήμερα;
Όπως οι θεοί μπορούν να αποκτήσουν ανθρώπινες ιδιότητες, έτσι και οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν θεϊκές ιδιότητες είτε λόγω καταγωγής είτε γιατί έδειξαν ανάλογη δύναμη. Έτσι, στην αρχαία Μέση Ανατολή, στη Ρώμη, στην Κίνα, στην Ιαπωνία θεοποιήθηκαν οι αυτοκράτορες, λατρεύονταν σαν θεοί!
Εκτός από φυσικές δυνάμεις οι παλιότεροι άνθρωποι θεοποίησαν και διάφορες κοινωνικές τους λειτουργίες όπως την αγάπη και τον έρωτα, τον πόλεμο και τη θεραπεία, τη μάθηση αλλά και το πέρασμα στο θάνατο. Αφροδίτη, Άρης, Ασκληπιός, Αθηνά, Άδης στους αρχαίους Έλληνες είναι οι λεγόμενες λειτουργικές θεότητες που αντιστοιχούν στις παραπάνω λειτουργίες.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
ανθρωπομορφισμός:η τάση να αποδίδονται σε φυσικά αντικείμενα, σε ζώα και σε μυθικά πλάσματα χαρακτηριστικά και ιδιότητες του ανθρώπου· έτσι και στις θρησκείες περιγράφονται ο Θεός ή οι θεοί με ανθρώπινες ιδιότητες και χαρακτηριστικά (σωματικά και ψυχικά, βλ. αγάλματα αρχαίων Ελλήνων και τις εικόνες των χριστιανών).
ζωομορφισμός:η αναπαράσταση ή η σύλληψη του θείου (αυτού δηλαδή που οι άνθρωποι θεώρησαν και αποκάλεσαν «Θεό») με μορφή ζώου, χαρακτηριστικό γνώρισμα των πολυθεϊστικών θρησκειών (αρχαία Αίγυπτος: ο Ρα σαν πάνθηρας, ο Άπις σαν βόδι κλπ.). Αλλού τα ζώα δεν ενσαρκώνουν θεούς, απλώς τους συμβολίζουν : ο αετός τον Δία, η κουκουβάγια την Αθηνά, το παγώνι την Ήρα, το αρνί τον Χριστό (ο αμνός του Θεού) και άλλοτε συμβολίζουν έννοιες (ο μονόκερως – την αγνότητα, ο τράγος – τον Σατανά, το κακό και την αμαρτία).
Έβαλα στην αρχή «Το τσιφτετέλι της γρίπης» για να δώσω ένα παράδειγμα ε μ ψ ύ χ ω σ η ς μιας αρρώστιας (δηλ. μιας αφηρημένης έννοιας) που μας ταλαιπωρεί κάθε χειμώνα μικρούς και μεγάλους. Και όταν λέμε εμψύχωση εννοούμε ότι στο παράδειγμά μας τα παιδιά ακούγοντας και τραγουδώντας το τραγούδι, ασυνείδητα δημιουργούν στο μυαλό τους την εικόνα μιας ζωντανής ύπαρξης, μιας εξωτικής κοπέλας, τουρίστριας, κίτρινου ή μελαψού χρώματος που επισκέπτεται τον πολιτισμένο μας κόσμο λαχταρώντας να δοκιμάσει τα αντιπυρετικά και αντιγριπικά μας φάρμακα και όπλα που, παλιότερα, δυσαρεστούσαν τα παιδιά με την πικρή τους γεύση. Είναι όπως και να το κάνουμε μια «μαγική» λειτουργία του παιδικού μυαλού που δίνει ζωή – εμψυχώνει δηλαδή – πρώτα στα αντικείμενα του σπιτιού του, στα παιχνίδια του (τι άλλο κάνει παίζοντας με τις κούκλες του το κορίτσι, με τα στρατιωτάκια του το αγόρι;), ύστερα σε αφηρημένες έννοιες (εδώ η γρίπη, αλλού η Αρετή και η Κακία, στη μυθολογία μας κλπ.), ακόμα-ακόμα και σε ουράνια σώματα (θυμηθείτε τα παραμύθια με τον ήλιο και το φεγγάρι, την Πούλια και τον Αυγερινό κ.ά.). Την ίδια λειτουργία που έχει το παιδί στην επαφή του με τον κόσμο, είχαν και έχουν – όσοι υπάρχουν - και οι πρωτόγονοι λαοί. Γι’ αυτό έχει συσχετισθεί η παιδική ηλικία του ανθρώπου με την παιδική ηλικία της ανθρωπότητας (Φρόιντ).
Εμψυχώνω σημαίνει δίνω ψυχή, δίνω ζωή, δίνω αισθήματα και πάθη σε αντικείμενα και έννοιες που φυσικά δεν έχουν. Και επειδή anima σημαίνει ψ υ χ ή, είναι εύκολο να συμπεράνουμε ότι α ν ι μ ι σ μ ό ονομάζουμε τη νοοτροπία και τις δοξασίες των πρωτόγονων ανθρώπων που απέδιδαν ψυχή σε όλα τα φαινόμενα της ζωής. Ήταν μια ονομασία που έδωσαν οι επιστήμονες (εθνολόγοι, κοινωνιολόγοι, ιστορικοί)τον 19ο αιώνα* για να ορίσουν ακριβώς αυτήν την λειτουργία των πρωτόγονων ανθρώπων στη σχέση τους με φαινόμενα που δεν μπορούσαν να κατανοήσουν. Αυτά τα ακατανόητα φαινόμενα τα απέδιδαν σε σκοτεινές δυνάμεις, σε πνεύματα αγαθά ή πονηρά, ή και στη μοίρα. Εδώ θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι στοιχεία ανιμισμού έχουν οι περισσότερες θρησκείες – παλιότερες και νεότερες : και στην αρχαία ελληνική θρησκεία αλλά και στην χριστιανική θρησκεία μιλάμε για τα αισθήματα των θεών (και του Θεού μας) που εκφράζονται ανάλογα με τις πράξεις των ανθρώπων. Απλώς στις πρωτόγονες θρησκείες εμψυχώνονται (παίρνουν ως και ανθρώπινη μορφή) και θεοποιούνται ακόμα και καιρικά φαινόμενα, στοιχεία της φύσης (ποτάμια, θάλασσες, λίμνες, βουνά κλπ.), ζώα και φυτά, ουράνια σώματα και αστερισμοί που υπάρχει μια ψυχή που τα διέπει και τα κατευθύνει.**
Αυτή ηψυχή ή οι ψυχές που είναι πίσω από τα φαινόμενα της ζωής πρέπει να είναι ευνοϊκές για τους ανθρώπους και γι’ αυτό μαγεία, τοτεμισμός, φετιχισμός*** και πολυθεϊσμός είναι στοιχεία και μέσα του ανιμισμού.
Και τέλος, για να χαλαρώσουμε, ο ανιμισμός είναι φανερός σε πολλά παραμύθια, στα κινούμενα σχέδια και σε πολλές τηλεοπτικές διαφημίσεις όπου ακόμα και τα διαφημιζόμενα αντικείμενα μιλάνε σαν να έχουν συνείδηση.
*: ο όρος ανιμισμός πρωτοαναφέρθηκε από τον Έντουαρντ Μπέρνετ Τάιλορ στο βιβλίο του(«ΠρωτόγονοςΠολιτισμός»,1871/E.B.Tylor “Primitive Culture”)
**: ο ανιμισμός προτάθηκε επίσης για να εξηγήσει την εμφάνιση ανθρώπων – ζωντανών, νεκρών, δεν έχει σημασία – στις παραισθήσεις και στα όνειρα. Για τον ανιμισμό η ψυχή, το πνεύμα, ή η εν έ ρ γ ε ι α υπάρχουν ανεξάρτητα από τα πράγματα, είτε αυτά είναι ζωντανά είτε νεκρά.
***μαγεία: τελετουργικές πράξεις ή δραστηριότητες που έκαναν οι άνθρωποι πιστεύοντας ότι έτσι θα επηρεάσουν τα γεγονότα της ζωής τους ή της φύσης που τους περιβάλλει μέσα από μια εξωτερική, απρόσωπη μυστική δύναμη που δεν μπορούσαν οι ίδιοι να ελέγξουν. Λευκή και Μαύρη Μαγεία. τοτεμισμός: σύστημα από πίστεις και τελετουργίες που έχουν θρησκείες ιθαγενών λαών της Αμερικής, της Ωκεανίας κ.α. σύμφωνα με το οποίο ζώο, φυτό ή αντικείμενο (τοτοτέμ) προστατεύει κάποιο μυθικό πρόγονο μιας φυλής και πλέον αντιπροσωπεύει και ξεχωρίζει αυτή τη φυλή από τις άλλες. φετιχισμός: η θεοποίηση ασυνήθιστων αντικειμένων ή ειδωλίων (φετίχ) στα οποία αποδίδουν οι άνθρωποι μυστική υπερφυσική δύναμη που όμως τους επιβάλλεται. (π.χ. τα φυλαχτά).
Τις θρησκείες που διακηρύσσουν την απόλυτη και αποκλειστική πίστη σε έ ν α ν υπερβατικό και προσωπικό θεό τις καλούμε μονοθεϊστικές. Ο προσωπικός αυτός θεός είναι ο δημιουργός του ανθρώπου και του κόσμου, συντηρεί τον κόσμο με την πρόνοιά του και κατευθύνει το ανθρώπινο γένος στην εκπλήρωση της αποστολής του στον κόσμο και στη σωτηρία του. Ιστορικά, μονοθεϊστικές θρησκείες είναι οιουδαϊσμός, ο χριστιανισμός και ο ισλαμισμός, που ανάγονται* στον ίδιο δημιουργό Θεό της Παλαιάς Διαθήκης. Ωστόσο, γενικά ο μονοθεϊσμός χρωστάει την καταγωγή του στις αναζητήσεις των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων γύρω από την ι δ έ α ε ν ό ς θ ε ο ύ (ότι δηλαδή υπάρχει ένας θεός), αναζητήσεις που φαίνεται ότι προετοίμασαν το έδαφος για να πιστέψουν οι άνθρωποι σε έναν θεό.
Από ιστορική άποψη, ο ιουδαϊσμός είναι η πρώτη μονοθεϊστική θρησκεία, δηλαδή η πρώτη θρησκεία που διακήρυξε την ύπαρξη ενός και μοναδικού θεού, δημιουργού του σύμπαντος. Ενώ στις πολυθεϊστικές θρησκείες οι θεοί απεικονίζονται (θυμηθείτε τα αγάλματα των αρχαιοελληνικών θεών), στον ιουδαϊσμό εκδηλώνεται η πίστη σ’ έναν α ό ρ α τ ο αποκλειστικά θεό και απαγορεύεται η απεικόνισή του.
Η θρησκεία του Ιουδαϊσμού γεννήθηκε από τη «συνένωση» αυτού του θεού με τους Εβραίους, που αρχικά ήσαν νομάδες και γύρω στο 14ο με 13ο αιώνα π.Χ. εγκαταστάθηκαν στα εδάφη του σημερινού Ισραήλ. Η χώρα τους γνώρισε πολλούς κατακτητές στα προχριστιανικά χρόνια (Ασσύριους, Βαβυλώνιους, Πέρσες, Αρχαίους Έλληνες με τον Μ. Αλέξανδρο και τους διαδόχους του) μέχρι τους Ρωμαίους που τους εκδίωξαν από τα εδάφη τους στους δύο πρώτους μ.Χ. αιώνες. Από τότε μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι Εβραίοι ήσαν διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο και διώκονταν συνεχώς από τους χριστιανούς που τους θεωρούσαν «Θεοκτόνο» λαό, καθώς ήσαν οι σταυρωτές του Υιού του Θεού, του Χριστού. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο επιστρέφει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους στο σημερινό Ισραήλ, αλλά εξακολουθούν να είναι διασκορπισμένοι στον κόσμο με την εβραϊκή κοινότητα στις ΗΠΑ τη μεγαλύτερη παγκοσμίως. Προηγήθηκε η εξόντωση 6 εκατομμυρίων Εβραίων της Ευρώπης από τους Ναζί, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκ. Πολέμου (1939 – 1945).
Οι Ιουδαίοι δεν πιστεύουν στην αυθεντία κάποιου ατόμου αλλά στις ιερές γραφές και τις παραδόσεις. Σημαντικότερη θρησκευτική αρχή είναι ότι υπάρχει ένας μοναδικός π α ν τ ογ ν ώ σ τ η ς, π α ν τ ο δ ύ ν α μ ο ς, π α ν ά γ α θ ο ς Θ ε ό ς ( ο Ι ε χ ω β ά ή Γ ι α χ β έ ) που δημιούργησε το σύμπαν και συνεχίζει να το κυβερνά. Σύμφωνα μα την παραδοσιακή Εβραϊκή πίστη ο Θεός αποκάλυψε στον εβραϊκό λαό τους νόμους του και τις εντολές του με τη μορφή της Τ ο ρ ά (αναφέρεται και ως «Μ ω σ α ϊ κ ό ς Ν ό μ ο ς»), που οι πιστοί πρέπει να μελετούν μαζί με το συμπλήρωμά της, τ ο Τ α λ
μ ο ύ δ που εξηγεί και ξεκαθαρίζει το περιεχόμενο της Βίβλου.
Στην εβραϊκή Βίβλο είναι βασισμένη και η χριστιανική, που είναι όμως ευρύτερη, καθώς συμπεριλαμβάνει Παλαιά και Καινή Διαθήκη – προχριστιανικά και μεταγενέστερα του Χριστού κείμενα.
Κατά την εβραϊκή παράδοση ο Θεός θα στείλει τον Μ ε σ σ ί α να εγκαθιδρύσει την επίγεια βασιλεία του και να αποκαταστήσει την αρμονία του σύμπαντος, ενώ για τους χριστιανούς ο Μεσσίας ήρθε με τον Ιησού Χριστό.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
*: ανάγονται: έχουν την αρχή τους, την καταγωγή τους, την αιτία τους.
Ο Χριστιανισμός είναι μια θρησκεία με ηλικία 2010 ετών και αριθμεί περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο και οκτακόσια εκατομμύρια πιστούς· είναι η πιο διαδεδομένη θρησκεία σε ολόκληρο τον κόσμο. Παρ’ όλο που οι οπαδοί του, οι Χριστιανοί, αναγνωρίζουν τον ίδιο ιδρυτή, τον Ιησού Χριστό, διαιρέθηκαν σε πολυάριθμες εκκλησίες που διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την οργάνωσή τους, αλλά και την ερμηνεία των ιερών κειμένων τους, δηλαδή των Ευαγγελίων. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι μεγαλύτερη με ένα δισεκατομμύριο πιστών. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί είναι περίπου διακόσια εκατομμύρια και ζουν κυρίως στην Ελλάδα και στην Ανατολική Ευρώπη. Οι Προτεστάντες ή Διαμαρτυρόμενοι που προήλθαν από τη Μεταρρύθμιση του 16ου αιώνα συγκεντρώνουν πεντακόσια εκατομμύρια πιστών.
Ο Χριστιανισμός γεννήθηκε στους κόλπους του ιουδαϊκού μονοθεϊσμού, αλλά οφείλει πολλά στην Ελλάδα και τη Ρώμη. Γεννήθηκε στην Ι ο υ δ α ί α (περιοχή της Παλαιστίνης, περιοχή υπό την κατοχή του Ισραήλ σήμερα) και διαδόθηκε στον κόσμο μέσα από τους Έλληνες και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σημαδεύοντας βαθιά την παγκόσμια ιστορία, ορίζοντας τη «Χριστιανική Εποχή» που η αρχή της αντιστοιχεί στη γέννηση του Χριστού. Γύρω στο 30, ένας νέος άντρας, ο Ιησούς, διανύει μεγάλες αποστάσεις κηρύσσοντας την αγάπη προς τον Θεό και τον συνάνθρωπό μας, τον «πλησίον». Εγκωμιάζει τη δικαιοσύνη και αναγγέλλει την έλευση της Βασιλείας των Ουρανών. Οι (μονοθεϊστές) Ιουδαίοι αναστατώνονται και μαζί τους οι (ειδωλολάτρες) Ρωμαίοι κατακτητές τους. Καταδικάζεται σε θάνατο με σταύρωση, αλλά οι οικείοι του, οι Α π ό σ τ ο λ ο ι , αναγγέλλουν ότι αναστήθηκε και ότι τους φανερώθηκε. Είναι ο Μεσσίας, για τον οποίο μιλούν οι προφήτες του Ιουδαϊσμού, και ο Υιός του Θεού που ενανθρωπίστηκε, πέθανε και αναστήθηκε.
Η Αγία Τριάδα.
Η Τ ρ ι α δ ι κ ό τ η τ α είναι το χριστιανικό δόγμα που δεν δέχονται ο ιουδαϊκός και ο μουσουλμανικός μονοθεϊσμός. Για τους Χριστιανούς, ο Πατέρας Θεός, ο Υιός Ιησούς και το Άγιο Πνεύμα αποτελούν « τ ρ ι σ υ π ό σ τ α τ η μ ο ν ά δ α » που τα τρία της πρόσωπα διακρίνονται μεταξύ τους αλλά δεν διαχωρίζονται. Έτσι ξεκαθαρίζεται το ζήτημα των πολλών μορφών της εικόνας του Θεού, από τον οποίο γεννήθηκε ο Υιός και εκπορεύεται το Άγιο Πνεύμα. Οι καλλιτέχνες του Μεσαίωνα παρουσίασαν αυτό το δόγμα μέσα από τα συμβολικά σχήματα του μεγαλοπρεπούς Πατέρα, του Υιού που υποφέρει και του Αγίου Πνεύματος ως λευκού περιστεριού, ενώ πρόσθεσαν και τη λατρεία της Παρθένου Μαρίας.
Ο Πατέρας Θεός είναι π ν ε ύ μ α, ά υ λ ο ς, ε ί ν α ι α ι ώ ν ι ο ς και είναι π α ρ ώ ν π α ν τ ο ύ, είναι π α ν τ ο δ ύ ν α μ ο ς, είναι π ά ν σ ο φ ο ς, είναι η δ ι κ α ι ο σ ύ ν η, είναι η α γ ά π η. Είναι βεβαίως και ο δ η μ ι ο υ ρ γ ό ς τ ο υ π α ν τ ό ς.
Ο Υιός του Θεού είναι ο μ ο ο ύ σ ι ο ς με τον Πατέρα (από την ίδια ουσία δηλαδή), γεννήθηκε από τον Πατέρα, είναι ί
σ ο ς, είναι τ ο ί δ ι ο π ρ ο σ κ υ ν η τ ό ς, είναι σ υ ν δ η μ ι ο υ ρ
γ ό ς τ ο υ π α ν τ ό ς με τον Πατέρα, είναι ο Σ ω τ ή ρ α ς τ ο υ Κ ό σ μ ο υ που ε ν α ν θ ρ ω π ί σ τ η κ ε , πήρε τη μορφή και την ουσία του ανθρώπου .
Το Άγιο Πνεύμα είναι η π η γ ή τ η ς θ ε ί α ς ζ ω ή ς, τ η ς
θ ε ϊ κ ή ς δ ύ ν α μ η ς και τ η ς θ ε ί α ς χ ά ρ η ς**. Αν ο Υιός γεννιέται από τον Πατέρα, το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από αυτόν, δηλαδή προέρχεται, πηγάζει απ’ αυτόν.
Επίσης οι Άγγελοι δημιουργήθηκαν από το Θεό π ρ ι ν από το Σύμπαν και τους ανθρώπους, είναι πνευματικά όντα χ ω
ρ ί ς σ ώ μ α και έχουν τόπο διαμονής τους έναν κόσμο που είναι ν ο η τ ό ς, δηλαδή όχι υλικός. Αποστολή τους είναι να δοξάζουν τον Θεό και να τον υπηρετούν στο έργο της σωτηρίας των ανθρώπων.
