Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 4 Ιουλίου 2011
Φτερά ελπίδας
Οι μέρες γέμισαν για τα καλά. Στρογγυλοκάθησαν τώρα στο πέπλο της θερινής ρεστώνης αφήνοντας τις νύχτες να κλέβουν λίγο φως απ' το χρόνο τους καθώς προετοιμάζουν αργά αλλά σταθερά τη δική τους επέλαση μέχρι το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Γύρω η φύση συνεχίζει να ζει στους δικούς της βιορρυθμούς χωρίς «κρότου-λάμψης» και ληγμένα χημικά, που έγιναν μήλον της Εριδος ειδημόνων ένθεν κακείθεν για το αν και πόσο ενοχοποιούνται για καρκίνο ή όχι. (Ως ληγμένα φυσικά...).
Τα ενδημικά πουλιά προσπερνούν την τρόικα και το ΔΝΤ, ραμφίζοντας νωχελικά στο πέταγμά τους τις ακτίνες φωτός, που παίζουν κρυφτό στις φυλλωσιές των δέντρων.
Τα πουλιά μετανάστες λιάζονται, κατακαλόκαιρο του Ιούλη, στους λιμνότοπους, παίρνοντας ανάσες και τροφή, χωρίς δόσεις που καθορίζονται από ένα, δύο, τρία, πολλά μνημόνια. Ολα μαζί χορεύουν και ερωτοτροπούν χωρίς την αγωνία της επόμενης εκταμίευσης, τα αποτελέσματα του Μεσοπρόθεσμου και του Εφαρμοστικού.
Πυξίδα η φύση
Πυξίδα τους, οι νόμοι της φύσης, που ορίζουν γη και ουρανό: ενσωματώνουν την αρμονία και τη βαναυσότητα, την ισορροπία και τη βιαιότητα. Περιλαμβάνουν την ομαδικότητα, τη συλλογική και τη μοναχική δράση, αλλά και τον υπέρτατο κανόνα επιβίωσης των ειδών που συνοψίζεται στο «ο θάνατός σου η ζωή μου»...
Τα πουλιά όμως δεν γνωρίζουν το μίσος, την απληστία, τον διαρκή πόνο. Ευτυχώς γι' αυτά, δεν έχουν συνείδηση. Κι έτσι κάθε πράξη τους μαλακώνει το αποτέλεσμα όσο οδυνηρό κι αν είναι. Γιατί είναι απαλλαγμένη από το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Ευτυχώς γι' αυτά, το ρολόι της φύσης ρυθμίζει τα πάντα: την τροφή τους, τις κινήσεις τους, τη ζωή τους, το αποτέλεσμα, το ατελείωτο πήγαιν'-έλα στους αιθέρες, από τα βόρεια στα θερμά κλίματα και τανάπαλιν.
Πολύχρωμες φιγούρες φτεροκοπούν ελεύθερα στις γέφυρες του χρόνου χωρίς δυσβάσταχτα διόδια και τέλη κυκλοφορίας.
Παράδεισοι
Οι πελαργοί στήνουν ακόμη τις φωλιές τους πάνω στους στύλους της ΔΕΗ (Α.Ε.), αγνοώντας τα παζάρια αγοροπωλησίας της και τις κοκορομαχίες συνδικαλιστών και κυβέρνησης.
Τα νεροχελίδονα χαριεντίζονται στα παράκτια και στα νησιά πλατσουρίζοντας αμέριμνα πλησίον της αυθαίρετης δόμησης που (συνολικά) «έφαγε» την Τίνα του υπουργείου Περιβάλλοντος.
Οι χαλκόκοτες γλιστρούν στο υδάτινο χαλί των υγροτόπων πριν απογειωθούν και αντικρίσουν από ψηλά το μέρος των βιοτόπων τους να μετριέται σε χωράφια, που -φευ!- δεν ανέβασαν τους δείκτες της αγροτικής οικονομίας.
Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε ακόμη για τον ορνιθολογικό παράδεισο της χώρας μας με τα 442 διαφορετικά είδη πουλιών. Που αντί στο έσχατο σημείο που φτάσαμε να τα χρησιμοποιούμε έστω και ως τουριστική ατραξιόν της Ελλάδας, καταφέραμε με τη συρρίκνωση ή εξαφάνιση υγροτοπικών περιοχών (βλέπε Κορώνεια) να τα απειλούμε λόγω... τουρισμού, που και λάθος προσφέρεται και αλόγιστα αναπτύσσεται.
Το όρνιο μάς θυμίζει ότι κάπου εδώ πρέπει να κλείσουμε αυτό το σημείωμα, που αφήνει -λόγω των ημερών- εκτός κειμένου τις χρήσιμες πληροφορίες για τη βιολογία των απειλούμενων πουλιών όπως καταγράφονται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Πουλιών της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Ευελπιστώντας στην κατανόησή σας το όρνιο σάς στέλνει πολλούς χαιρετισμούς από την ηπειρωτική Ελλάδα όπου ο πληθυσμός του κυριολεκτικά έχει καταρρεύσει. Κι αυτό εξαιτίας κυρίως της εκτεταμένης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων για τον έλεγχο του λύκου και της αλεπούς. Σας αφήνουμε στην πλατεία Συντάγματος με δακρυσμένα τα περιστέρια και τις δεκαοκτούρες. Προσοχή όμως στους λυκάνθρωπους και τα όρνια της τυφλής και αδίστακτης εξουσίας.
Καλό κουράγιο, από όλους τους φτερωτούς σας φίλους.
..................................................................................
Τα πουλιά τραγουδούν ακόμη
Ένας άλλος κόσμος γύρω μας, ειδικά έξω από τις πόλεις, έχει τους δικούς του ρυθμούς, τα δικά του προβλήματα, μόνο που δεν μπορεί να σκεφτεί για μας. Γιατί έτσι είναι η φύση του. Μας ομορφαίνει τη ζωή, τις μέρες μας, με την παρουσία του, που συνήθως πουλάμε σε καρτ ποστάλ εκμεταλλευόμενοι (και καλώς) τουριαστικά το θέμα.
Συνεπώς χρειάζεται (όχι μόνο επειδή συντρέχουν τουριστικοί λόγοι) λίγη από την προσοχή μας και μια καλύτερη «διαχείριση» από τους ανθρώπους της υπαίθρου, τους κυνηγούς, το κράτος, όλους μας. Το Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Ελληνικής Ορνιθολογικής επικαιροποιεί ζητήματα με τις απειλές που μειώνουν το είδος τους. Και τα χωρίζει σε τρεις κατηγορίες: Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύοντα, Τρωτά. Αξίζουν την προσοχή μας. Και μην ξεχνάμε ότι τα πουλιά τραγουδάνε ακόμα. Σε αντίθεση με μας.
Γυπαετός (Gypaetus barbatus)
Κρισίμως Κινδυνεύον
Το σπανιότερο είδος γύπα στην Ελλάδα και, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα, διατηρεί επικράτειες και δεν σχηματίζει αποικίες. Σήμερα απαντά μόνο στην Κρήτη, με 4-6 ζευγάρια (το 1/3 είναι ανώριμα), που αποτελούν και τον μοναδικό αναπαραγωγικό πληθυσμό της νοτιοανατολικής Ευρώπης, πλην Τουρκίας. Χαρακτηριστικό του πληθυσμού αυτού είναι ο μεγάλος αριθμός επικρατειών με μοναχικά ώριμα άτομα, καθώς και η πρώιμη αναπαραγωγή υποώριμων ατόμων, δείγματα και τα δύο έλλειψης ενηλίκων, λόγω υψηλής θνησιμότητας. Απειλείται κυρίως από τη λαθροθηρία.
Ασπροπάρης (Neophron percnopterus)
Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ήταν ευρύτατα διαδεδομένο είδος σε όλες τις πεδινές και ημιορεινές περιοχές της χώρας. Τα τελευταία 30-40 χρόνια εμφανίζει σαφή και συνεχιζόμενη πληθυσμιακή μείωση. Σήμερα, ο συνολικός αριθμός δεν ξεπερνά τα 30-50 ζεύγη. Τα μισά απαντούν στο Ν. Έβρο. Φωλιάζει ακόμη στην Ηπειρο, στη Θεσσαλία και ελάχιστα μεμονωμένα ζευγάρια παρατηρούνται σε άλλες περιοχές. Κατά τη μετανάστευση (κυρίως φθινόπωρο) μεμονωμένοι ασπροπάρηδες μετακινούνται προς Νότο (Πελοπόννησο, την Κρήτη) κ.ά. Απειλές: κυρίως η δευτερογενής δηλητηρίαση, από την παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων.
Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus)
Κρισίμων Κινδυνεύον
Η χαλκόκοτα είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο πουλί, με σκουρόχρωμο καστανοκόκκινο φτέρωμα, το οποίο συγγενεύει με τις ίβιδες, τα ιεραά πουλιά της αρχαίας Αιγύπτου. Επισκέπτεται τη χώρας μας την άνοιξη και φωλιάζει σε 5 υγροτόπους της Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας, με συνολικό πληθυσμό περίπου 100 ζευγάρια (η μεγαλύτερη αποικία βρίσκεται στο βάλτο της Ροδιάς στον Αμβρακικό κόλπο).
Οι κύριες απειλές που έχουν οδηγήσει στη μείωση αυτή σχετίζονται με την καταστροφή και την υπόβαθμιση υγροτόπων.
Αργυροτσικνιάς (Ardea alba)
Τρωτό
Πρόσφατα ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του εκτιμήθηκε σε 31-42 ζευγάρια που κατανεμότανσε τρεις αποικίες: στις λίμνες Πρέσπα (2) και Κερκίνη. Πολύ πιο διαδεδομένος είναι στους μεγάλους υγρότοπους της Μακεδονίας, της Θράκης και της Δ. Ελλάδας, με πληθυσμό που εκτιμάται σε 1.000 - 2.000 άτομα. Οι αργυροτσικνιάδες που διαχειμάζουν στην Ελλάδα προέρχονται κυρίως από χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης και ιδιαίτερα από την Ουκρανία. Απειλές: η ρύπανση των νερών και η καταστροφή ή και η υποβάθμιση των υγρότοπων, ιδιαίτερα των γλυκών νερών, και άλλες.
Νεροχελίδονο (Glareola pratincola)
Παρά το ότι η σημερινή γεωγραφική του εξάπλωση δεν έχει ουσιαστικά μεταβληθεί σε σχέση με το παρελθόν, ο αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός φαίνεται να έχει μειωθεί σημαντικά. Ο σημερινός του πληθυσμός εκτιμάται σε 600 - 800 ζευγάρια που αναπαράγονται σε 13 περιοχές. Είδος πολύ διαδεδομένο κατά τη μετανάστευση, ιδιαίτερα την άνοιξη όπου απαντά σε όλη σχεδόν την παράκτια και ηπειρωτική Ελλάδα και σε πολλά νησιά. Απειλές, κυρίως η ευρεία χρήση φυτοφαρμάκων, και η καταστροφή φωλιών.
Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus)
Μετά την εφαρμογή στοχευμένων μέτρων και δράσεων για την προστασία του, το καθεστώς διατήρησης του αργυροπελεκάνου έχει βελτιωθεί σημαντικά. Τη δεκαετία του '80 το είδος θεωρούνταν ιδιαίτερα απειλούμενο με μόνο περίπου 100 αναπαραγόμενα ζευγάρια. Σήμερα, αναπαράγονται στην Ελλάδα περισσότερα από 1.200 ζευγάρια.
Ηταυρος (Botaurius stelaris)
Κινδυνεύον
Ο ήταυρος είναι κυρίως χειμερινός επισκέπτης και διερχόμενος μετανάστης στην Ελλάδα, ενώ λίγα ζευγάρια αναπαράγονται μόνο στον Αμβρακικό. Το είδος έχει υποστεί σημαντική μείωση στη χώρα μας, αλλά είναι δύσκολο να τεκμηριωθούν όλες οι περιοχές όπου αναπαραγόταν παλιότερα. Στη δεκαετία του '80 ο αναπαραγόμενος πληθυσμός είχε υπολογιστεί σε 2 ζευγάρια, ενώ σήμερα εκτιμάται σε 5-15 ζευγάρια μόνο σε δύο περιοχές, στο βόρειο Αμβρακικό Κόλπο. Απειλείται από καταστροφή των ενδιαιτημάτων του.
Πελαργός (Ciconia ciconia)
Μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα φώλιαζε σε ηπειρωτική Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά. Ο πληθυσμός του μειώθηκε από περίπου 9.000 ζευγάρια το 1958 σε 1.500 στα μέσα της δεκαετίας του '80 (τελευταία απογραφή 2004/5). Ο συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός είναι 2.157 ζευγάρια (μεγαλύτερη πυκνότητα σε Αν. Μακεδονία και Θράκη, μικρότερη Κ. Μακεδονία και Θεσσαλία πολύ χαμηλή σε Στερεά Ελλάδα, Δ. Μακεδονία και Ήπειρο). Η Λέσβος είναι το μοναδικό νησί που φωλιάζει. Λευκοί πελαργοί, δακτυλιωμένοι στην Ελλάδα, έχουν βρεθεί κυρίως στην Εγγύς και στη Μέση Ανατολή. Απειλή, κυρίως η καταστροφή των πεδινών υγροτοπικών οικοσυστημάτων.
Νανόχηνα (Anser erythropus)
Τακτικός αλλά σπάνιος και τοπικός χειμερινός επισκέπτης. Ερχεται περί τα τέλη Οκτωβρίου. Μέχρι τα μέσα Μαρτίου διαχειμάζει σε υγρότοπους της Κ. και Αν. Μακεδονίας και Θράκης, (Δέλτα Έβρου και λίμνη Κερκίνη και δευτερεόντως στη Ισμαρίδα, στις λιμνοθάλασσες της Θράκης και στο Δέλτα του Νέστου). Οι νανόχηνες που μας επισκέπτονται ανήκουν στον υποπληθυσμό που φωλιάζει σε Β. Σκανδιναβία και ΒΔ Ρωσία. Το 2004 εκτιμήθηκε σε μόλις 20-30 ζεύγη (Φινλανδία), 5-50 (Ελλάδα). Απειλές: κυρίως η λαθροθηρία, λόγω της μεγάλης ομοιότητάς της με την ασπρομέτωπη χήνα.
Φασιανός (Phasianus colchicus)
Μέχρι τα τέλη του 19ου αι. είχε ευρύτερη κατανομή στην Ελλάδα. Σήμερα απαντά μόνο στο Δέλτα Νέστου (περίπου 100-200 αναπαραγόμενα άτομα). Δεν πρέπει να συγχέεται με τους εκτρεφόμενους φασιανούς που απελευθερώνονται κατά εκατοντάδες για θηρευτικούς λόγους και ανήκουν σε αγνώστου γενετικής προέλευσης υβριδικές ποικιλίες του υποείδους P.c. torquatus. Απειλείται από αγροχημικά, κυρίως όμως από λαθροθηρία και τον υβριδισμό κ.ά.
